ALHEIMUR VERÐUR TIL
ÅRauðvik og Blávik:
Rauðvik er þegar stjörnur eru það langt í burtu frá jörðinni að bjarminn virðist rauður vegna fjærðlægðarinar.
Blávik er þegar stjörnur eru EKKI langt í burtu og virðist því bjarminn blár.
Ef þú lætur stein detta i vatn myndas bylgjur sem fara í allar áttir út frá steininum. Vegalengdin frá einum bylgjudal til þess næsta kallast bylgjulengd. Fjöldi bylgna sem fara fram hjá ákveðnum stað á sekúndu kallast tíðni bylgjunnar.
Tíðnin er þeim mun meiri sem bylgjulengdin er minni. Ljósið frá stjörnunum er í rauninni bylgjur og litur ljóssins ræðst af bylgjulengdinni. Þegar litsjáin greinir ljósgeisla í sundur eftir lit skiptist hann í rauninni eftir bylgjulengd.
Í glerstrendingum gerist það sem við köllum ljósbrot. Það fer eftir bylgjulengd þannig að rautt ljós, sem hefur mesta bylgjulengd, brotnar mest en blátt minnst. Þess vegna myndar brotni ljósgeislinn, sem var upphaflega hvítur, litróf þegar hann fellur hvítan flöt eftir brotið og hver litur í litrófinu samsvara ákveðinni bylgjulengd.
Mikilhvellur:
Miklihvellur er talinn hafa gerst fyrir um 13,800,000,000 árum.
Stjörnurnar í kringum okkur eru í sömu vetrarbraut og við og hreyfast ýmist í átt til okkar þannig að við sjáum ýmist rauðvik eða blávik. frá þeim. Stjönufræðingar fóru að athuga litrófið frá fjarlægu vetrabrautum og þá kom í ljós að fjarlægar vetrarbrautir sýndu yfirleitt ekki bláar heldur virtust vetrarbrautir hafa þeim mun meira rauðviksem þær voru lengra í burtu frá okkir. Fremstu vísindamenn jarðarinar gerðu sífelt fleiri athuganir í áratugi. Að lokum komust menn að þeirri niðurstöðu að alheimurinn hlyti að vera að þenjast út jafnt og þétt þannig að hraði vetrarbrautanna burt frá okkur væri í beinu hlutfalli við fjarlægði frá okkur.
En hvernig gat slíkt ástand komist á?
Stjarnvísindamenn og eðlisfræðingar á okkar dögum telja nú að þessi þensluheimur hafi orðið til í ógurleg srengin sem er kölluð Mikilhvellur. Þá fór efni og orka alheimsins skyndilega að þenjast ú svpað og blaðra sem er blásin út snögglega.
Rauðvik er þegar stjörnur eru það langt í burtu frá jörðinni að bjarminn virðist rauður vegna fjærðlægðarinar.
Blávik er þegar stjörnur eru EKKI langt í burtu og virðist því bjarminn blár.
Ef þú lætur stein detta i vatn myndas bylgjur sem fara í allar áttir út frá steininum. Vegalengdin frá einum bylgjudal til þess næsta kallast bylgjulengd. Fjöldi bylgna sem fara fram hjá ákveðnum stað á sekúndu kallast tíðni bylgjunnar.
Tíðnin er þeim mun meiri sem bylgjulengdin er minni. Ljósið frá stjörnunum er í rauninni bylgjur og litur ljóssins ræðst af bylgjulengdinni. Þegar litsjáin greinir ljósgeisla í sundur eftir lit skiptist hann í rauninni eftir bylgjulengd.
Í glerstrendingum gerist það sem við köllum ljósbrot. Það fer eftir bylgjulengd þannig að rautt ljós, sem hefur mesta bylgjulengd, brotnar mest en blátt minnst. Þess vegna myndar brotni ljósgeislinn, sem var upphaflega hvítur, litróf þegar hann fellur hvítan flöt eftir brotið og hver litur í litrófinu samsvara ákveðinni bylgjulengd.
Mikilhvellur:
Miklihvellur er talinn hafa gerst fyrir um 13,800,000,000 árum.
Stjörnurnar í kringum okkur eru í sömu vetrarbraut og við og hreyfast ýmist í átt til okkar þannig að við sjáum ýmist rauðvik eða blávik. frá þeim. Stjönufræðingar fóru að athuga litrófið frá fjarlægu vetrabrautum og þá kom í ljós að fjarlægar vetrarbrautir sýndu yfirleitt ekki bláar heldur virtust vetrarbrautir hafa þeim mun meira rauðviksem þær voru lengra í burtu frá okkir. Fremstu vísindamenn jarðarinar gerðu sífelt fleiri athuganir í áratugi. Að lokum komust menn að þeirri niðurstöðu að alheimurinn hlyti að vera að þenjast út jafnt og þétt þannig að hraði vetrarbrautanna burt frá okkur væri í beinu hlutfalli við fjarlægði frá okkur.
En hvernig gat slíkt ástand komist á?
Stjarnvísindamenn og eðlisfræðingar á okkar dögum telja nú að þessi þensluheimur hafi orðið til í ógurleg srengin sem er kölluð Mikilhvellur. Þá fór efni og orka alheimsins skyndilega að þenjast ú svpað og blaðra sem er blásin út snögglega.
FERÐ UM ALHEIMINN
Allar stjörnur sem við sjáum frá jörðinni eru í raunninni sólir, sem eru risavaxnar kúlur úr heitu glóandi gasi. Margar af þessum stjörnum eru miklu stærri og bjartari en sólin í vetarbrautinni okkar. En við sjáum bara pínulítið brot af stjörnum sem eru til frá jörðinni, jafnvel þó við notum sjónauka.
Vetrarbrautir eru risastór kerfi stjarna, sólkerfa, gass og ryks, sem þyngdarkrafturinn bindur saman. Vísindamenn telja að vetrarbrautin okkar sé um 10.000 ljósár í þvermál og 1.500 ljósár á þykkt. Það tæki þess vegna u.þ.b. 10.000 ljósár að fara þvert yfir vetrarbrautina, þótt að það sé fraið á ljósshraða. Vetrarbrautir skiptast í tvennt, dvergvetrarbrautir og risavetrarbrautir. Dvergvetrarbrautir hafa innan við eina miljón stjarna á nokkur hundruð ljósára breiðu svæði á meðan risavetrrabrautirnar innihalda meira en hundrað trilljón stjörnur og geta verið yfir milljón ljósár í þvermál.
Sjörnuþokur eru þyrpingar stjarna og annarra stjarnfræðilegra fyrirbæra, sem eru í nágrenni við hver aðravegna þess að þær hafa sameiginlegt þyngdarsvið og stjörnuþokan. Stjörnuþokur eru mjög stórar og geta verið frá þúsundum til hundrað þúsunda ljósára í þvermál og innihalda allt frá 10. milljónir stjarna og upp í billjón stjörnur.
Vetrarbrautir eru risastór kerfi stjarna, sólkerfa, gass og ryks, sem þyngdarkrafturinn bindur saman. Vísindamenn telja að vetrarbrautin okkar sé um 10.000 ljósár í þvermál og 1.500 ljósár á þykkt. Það tæki þess vegna u.þ.b. 10.000 ljósár að fara þvert yfir vetrarbrautina, þótt að það sé fraið á ljósshraða. Vetrarbrautir skiptast í tvennt, dvergvetrarbrautir og risavetrarbrautir. Dvergvetrarbrautir hafa innan við eina miljón stjarna á nokkur hundruð ljósára breiðu svæði á meðan risavetrrabrautirnar innihalda meira en hundrað trilljón stjörnur og geta verið yfir milljón ljósár í þvermál.
Sjörnuþokur eru þyrpingar stjarna og annarra stjarnfræðilegra fyrirbæra, sem eru í nágrenni við hver aðravegna þess að þær hafa sameiginlegt þyngdarsvið og stjörnuþokan. Stjörnuþokur eru mjög stórar og geta verið frá þúsundum til hundrað þúsunda ljósára í þvermál og innihalda allt frá 10. milljónir stjarna og upp í billjón stjörnur.